Vogels en Zelfmedicatie

Dat primaten, zoals chimpansees, bonobo's en mensen, geneeskrachtige kruiden gebruiken is wel te begrijpen. Ze hebben grotere hersenen en zijn daardoor intelligenter dan andere diersoorten. Maar intelligentie is niet altijd te meten met een IQ-test of CITO-score en als we eens met een scherpe blik in de natuur kijken, zien we een opmerkelijk verschijnsel.

Mannelijke spreeuwen (Sturnus vulgaris) zoeken geurige geneeskrachtige kruiden als nestmateriaal[1]. Voordat ze deze kruiden in het nest verwerken laten ze deze eerst ter goedkeuring aan de vrouwtjes zien. Nothing ever changes, nietwaar?

Vogels, die opgroeien in deze nesten, hebben een versterkt immuunsysteem, blijken minder last te hebben van allerlei bacteriën en minder bloedzuigende parasieten. Daardoor hebben ze nauwelijks bloedarmoede, wat op zijn beurt weer leidt tot een gezondere groei en hoger gewicht. Ook de temperatuur in die nesten is hoger dan in nesten zonder de kruidige aanvulling, wat ook al weer positief is in de soms koude nachten in het voorjaar.

Vrouwtjesspreeuwen worden niet alleen aangetrokken door de geur van kruidennesten, maar kruidennesten bieden ook nog eens energiebesparende voordelen voor broedende vrouwtjes.

Bij keuze-experimenten gebruikten spreeuwen reukzin om nestkruiden te selecteren, gebruikmakend van aangeboren informatie en ervaring die is opgedaan als nestvogels om geuren te identificeren. Metingen van de lucht in de nestkasten lieten een toename van vluchtige stoffen tijdens de nestelfase zien. Het blijkt zelfs dat de reukgevoeligheid van de spreeuw per seizoen verandert. Spreeuwen kunnen namelijk alleen geuren onderscheiden tijdens het reproductieve seizoen. Het verband tussen geurperceptie en reproductief gedrag wordt gestuurd door een tijdelijk verhoogde testosteronproductie.

Duizendblad (Achillea millefolium) is een van de geneeskrachtige kruiden die door spreeuwen wordt gebruikt. Verder zoeken ze actief naar zevenblad (Aegopodium podagraria), gewone berenklauw (Heracleum sphondylium), vlier (Sambucus niger), fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) en wilg (Salix alba).

Tijdens een ander onderzoek werd een experiment gedaan, waarbij duizendblad aan nestmateriaal van zwaluwen werd toegevoegd[2]. Die zwaluwen gebruiken gewoonlijk geen medicinale planten, maar het resultaat was dat de hoeveelheid bloedzuigende vlooien in nesten met duizendblad enorm afnam.

Maar al die zelfmedicatie onder vogels kan ook de nodige bijwerkingen hebben. In Mexico zijn vinken tot de ontdekking gekomen dat peuken van sigaretten ook zorgen voor minder parasieten in het nest. Dat klopt natuurlijk want de nicotine is een zwaar vergif. Het probleem is dat door het gebruik van peuken zorgt voor afwijkingen in het chromosoom[3]. Kanker dus.

[1] Helga Gwinner: Male European Starlings Use Odorous Herbs as Nest Material to Attract Females and Benefit Nestlings in Chemical Signals in Vertebrates – 2012
[2] Shutler, Campbell: Experimental addition of greenery reduces flea load in nests of a non-greenery using species, the tree swallow Tachyceneta bicolor in Journal of Avian Biology – 2005
[3] Suárez‐Rodríguez, Macías Garcia: There is no such a thing as a free cigarette; lining nests with discarded butts brings short‐term benefits, but causes toxic damage in Journal of Evolutionary Biology – 2014. Zie hier.