Chimpansees en Zelfmedicatie

De basis van vrijwel al onze moderne geneesmiddelen is de natuur. Geneeskrachtige kruiden en specerijen worden al eeuwenlang ingezet bij allerhande kwalen. Tegenwoordig halen we onze medicijnen bij de apotheek, maar vroeger haalden we die bij monniken of kruidenvrouwtjes. Die laatsten werden heksen genoemd als het allemaal een beetje tegenzat. Nog steeds wordt in tropische regenwouden gezocht naar planten die een potentiële kuur kunnen vormen voor slecht behandelbare ziektebeelden, zoals kanker of infectieziekten. 
Maar het kan zijn dat andere diersoorten samen met ons op zoek zijn geweest naar medicijnen. Diverse apensoorten, waaronder de mens en chimpansee, gebruiken de natuur om aan zelfmedicatie te doen.

Een van de eerste gedocumenteerde gevallen dat ook chimpansees de natuur als medicijnkast gebruikten was in 1983 toen onderzoekers zagen hoe chimpansees in het Afrikaanse Tanzania bladeren van de Afrikaanse wilde zonnebloem (Aspilia africana) oprolden en doorslikten zonder ze te kauwen. Andere onderzoekers observeerde hetzelfde vreemde gedrag in chimpanseefamilies in Oeganda en Nigeria. Ze vonden dit maar vreemd gedrag, niet alleen omdat het geen nut heeft om deze bladeren in hun geheel door te slikken, maar ook omdat de bladeren zelf een ruw en wat ruwharig oppervlak hebben.

Om die vraag te beantwoorden werd een onderzoek gedaan aan de ontlasting met daarin de onverteerde bladeren[1]. Het leek erop dat de chimpansees de bladeren slikten om te profiteren van het ruwe en borstelige oppervlak. Parasitaire wormen bleken aan de bladeren te blijven 'plakken' bij de reis door het spijsverteringsstelsel en hun ingewanden.
Slim van die chimpansees natuurlijk, maar het bleek dat diezelfde bladeren ook door de mens in verschillende Afrikaanse landen werd ingezet als medicijn. Toen eens onderzocht werd of er ook specifieke stoffen in die bladeren verstopt zaten was het resultaat opmerkelijk: er bleken grote hoeveelheden van de potente antibiotica thiarubrine A in het blad te zitten[2]. Daardoor is het consumeren van het blad niet alleen werkzaam tegen wormen, maar ook tegen allerhande bacteriën.

Verder bleek uit ander onderzoek dat het blad ook nog een tweetal stofjes te bevatten die een krachtige samentrekking van de baarmoeder veroorzaken[3]. Die ontdekking kon verklaren waarom vrouwelijke chimpansees bladeren van de Afrikaanse wilde zonnebloem vaker consumeren dan mannelijke.

Het gekke was, dat zelfs chimpansees, die in gevangenschap geboren waren en dus nog nooit in Afrika waren geweest, al de eerste keer dat ze Aspilia-bladeren kregen aangeboden spontaan hetzelfde gedrag vertoonden[4].

Vreemde mensen die chimpansees.

[1] Huffman, Caton: Self-induced Increase of Gut Motility and the Control of Parasitic Infections in Wild Chimpanzees in International Journal of Primatology – 2001
[2] Rodrigues et al: Thiarubrine A, a bioactive constituent of Aspilia (Asteraceae) consumed by wild chimpanzee in Experientia – 1985
[3] Page et al: Biologically active diterpenes from Aspilia mossambicensis, a chimpanzee medicinal plant in Phytochemistry – 1992
[4] Huffmann, Hirata: An experimental study of leaf swallowing in captive chimpanzees: insights into the origin of a self-medicative behavior and the role of social learning in Primates – 2004

Geen opmerkingen:

Een reactie posten