Een bijzondere chilipeper: Paprika

De chilipeper of rode peper is de vrucht van de Capsicum annuum en oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Amerika. Net als zijn eveneens eetbare familieleden de aardappel en de tomaat is hij door ontdekkingsreizigers vanaf 1492 meegenomen naar Europa en vervolgens naar Azië.

De chilipeper was via de Portugezen en de toenmalige Turkse overheersers al in 1569 in Zuidoost-Europa aangekomen. Daar werd hij rond het huidige Budapest verder gekweekt en kreeg de naam paprika. Het woord 'paprika' is vanuit het Hongaars terug te herleiden tot het Servo-Kroatisch, waar het een verkleinwoord is van papar, wat 'peper' betekent.

In Hongarije werd de paprika een onmisbaar onderdeel van het nationale gerecht goulash. Ooit was goulash een soep, maar wij kennen hem hier als een vleesstoofpot en dat is dus een sterk ingedikte variant van die soep.

Maar de echte hete variant kennen wij natuurlijk via onze oude Indische koloniën. Soldaten en ambtenaren, die door de regering naar die gebieden werden uitgezonden, maakten daar kennis met de scherpe rode pepers. Dat in Zuidoost-Azië chilipepertjes werden gebruikt had daar zo zijn nut: de hete smaak verdoofde de smaakpapillen een beetje en dan viel het niet zo snel op dat het vlees door de verzengende Tropische hitte soms een beetje, uhm, niet meer zo vers was. Bovendien hadden die chilipepers een lichte antibacteriële werking.

De oudere generaties waren in het algemeen geen liefhebbers van exotisch voedsel en dus al helemaal niet van die scherpe ingrediënten. Mijn eigen moeder, bijvoorbeeld, claimde dat ze direct het zuur kreeg wanneer er ook maar een snufje paprika in een gerecht zat. Mogelijk een vorm van een aangeleerde reactie op dat ingrediënt. De eerste naoorlogse generatie, die wél liefhebber werd van de Indonesische rijsttafel, vond zichzelf al heel vooruitstrevend als hij of zij een mespuntje sambal in het gerecht durfde te gebruiken. Toch groeiden zowel de paprika als de chilipeper langzaam maar zeker in populariteit.

Wat deze vruchten zo scherp maakt is een stofje met de naam capsaïcine. En laat het maar aan wetenschappelijke onderzoekers over om daarin bepaalde gezondheidsvoordelen te ontdekken. Het zou bijvoorbeeld zorgen voor extra gewichtsverlies en zou zelfs het ontstaan van bepaalde soorten kanker kunnen tegengaan.

Dat het kan helpen bij overgewicht is eigenlijk vrij eenvoudig te beredeneren. Door het eten van een behoorlijke hoeveelheid scherpe paprika's of chilipepers moet de maag snel extra maagzuur aanmaken om dat scherpe goedje weg te werken. Maar door dat extra maagzuur wordt al het andere aanwezige voedsel ook sneller verteerd en afgevoerd. Zo snel zelfs dat niet alle voedingsstoffen daar zorgvuldig uitgehaald zullen worden. Je spijsvertering maakt overuren en dat kost energie. Uit onderzoek is gebleken dat scherper eten een winst van 45 calorieën oplevert ten opzichte van traditioneel eten.

Maar dat het ook tegen bepaalde vormen van kanker zou kunnen werken was een verrassing. Uit laboratoriumonderzoek bleek dat de capsaïcine de dood van kankercellen veroorzaakt door de mitochondria aan te vallen. Deze mitochondria kunnen gezien worden als de machinekamer van de kankercellen waar de energie wordt geproduceerd. De studie toonde aan dat de familie waartoe de capsaïcine behoort, de vanilloïden, zich aan de proteïnen in de mitochondria van de kankercel bindt en op die manier de cel van binnenuit doodt. En dat zonder de gezonde omliggende cellen aan te tasten. Dat was dus een verrassende uitkomst omdat de wetenschappers hiermee een geheel nieuw mechanisme in de schoot geworpen kregen. Mitochondria in kankercellen hebben een hele andere energiehuishouding dan die in een gezonde cel. Omdat de stof het hart van de cellen in een tumor aanpakt en de gezonde cellen ongemoeid laat is er mogelijk een 'Achilleshiel' gevonden voor alle kankercellen.

Het probleem is allen dat deze zo veelbelovende uitkomsten voorlopig alleen in celculturen in een steriel laboratorium zijn aangetoond en dus kunnen die wetenschappers niet anders zeggen dan dat ze niet weten of het eten van grote hoeveelheden chilipepers, paprika of sambal het ontstaan van kanker kan voorkomen.

Moet je voor de zekerheid toch maar direct naar de groenteboer of supermarkt rennen om grote hoeveelheden chilipepers, paprika of sambal in te slaan? Dat zou eigenlijk helemaal geen gek idee zijn want ze blijken alle ook nog eens boordevol vitamine C te zitten.

En een eenvoudige vuistregel is: hoe meer kleuren op je bord liggen, hoe gezonder het eten is dat je dan eet. Dus zit je met die rode, groene, gele en paarse paprika's plus die groene en rode chilipepers in ieder geval goed.

Wil je zelf eens proberen om deze bijzondere chilipeper op te kweken dan kun je de zaadjes uit een reguliere paprika halen. Goed laten indrogen en daarna in potgrond opkweken. Een eenvoudige zaaihandleiding is hier te vinden.