Twee woorden: Komkommer en Augurk

Voor ons Nederlanders is het simpel: een augurk is een mini-komkommer in het zuur. In andere talen heeft men wat meer moeite met het onderscheid. Of niet?

Ook van de komkommer (Cucumis sativus) wordt gezegd dat het een van de eerste gewassen is die door de mens getemd is. Zelf geloof ik dat die eer in ieder geval aan de dadel of de banaan moet worden gelaten. De eerste gedomesticeerde komkommer verscheen zo'n 3,000 jaar geleden in India en het gewas verspreidde zich vervolgens naar China gedurende de Han-dynastie (206 vChr - 220 nChr). Uiteraard waren het de klassieke Grieken die de komkommer als eerste in Europa introduceerden.

Komkommers en dus ook augurken zijn verwant aan pompoenen, meloenen en kalebassen. En jawel, de komkommer is een vrucht en geen groente.

Het woord 'komkommer' stamt uit het Latijn, waar men met cucumis de vrucht aanduidde, maar daar raken taalkundigen het spoor bijster. Aangezien de plant oorspronkelijk uit Azië afkomstig is, moeten we daar de oorsprong van het woord zien te vinden. In het uitgestorven oud-Perzisch was karkati 'komkommer' en dat was ooit afgeleid van khád 'eten'.

Het woord 'augurk' is via enkele Slavische talen ontleend aan het Grieks, waar ágouros (άγουρος) ‘groen' en 'onrijp (van vruchten)' betekende. Met andere woorden: een augurk is een onrijpe komkommer.

Bovenstaande kaart bekijkend lijkt dat men in grote delen van West-Europa variaties op de namen komkommer en augurk kan aantreffen. Dat onderscheid is kunstmatig en de kaart is behoorlijk misleidend.

Want ook in Groot-Brittannië spreekt men immers van cucumber en gherkin, terwijl men het in Frankrijk heeft over concombre en cornichon. Die laatste is echter wél een uniek Frans woord: het betekent 'hoorntje'. In Zuidwest-Europa ontdekken we in Spanje en Portugal het woord pepino. Het is een verkleinwoord van het Latijnse pepo of peponis. Die woorden zijn weer geleend uit het klassiek Grieks: pepon (πέπων). Een pepon is een meloen. Zo zie je maar: het is één grote familie van vruchten.