De Reis van de Walnoot

Als je het woord 'walnoot' bestudeert, dan lijkt de betekenis eenvoudig: het is een noot waarvan de boom op de walkant zal groeien. Als je tot deze conclusie zou komen, zou je het dus fout hebben.

De 'wal' in walnoot is namelijk verwant aan 'waal', zoals in 'Wallonië' en 'Wales'.

Op een taalkundige reis
De Germaanse stammen, die het noordwesten van Europa bevolkten, konden elkaar met enige moeite wel een beetje verstaan. Hun talen waren immers sterk verwant aan elkaar. Maar wanneer die Germanen mensen tegenkwamen die uit zuidelijk Europa kwamen, dan werd het onderlinge begrip al een heel stuk lastiger. Ook de Kelten, verdreven tot de uithoeken van het continent, waren onverstaanbaar.

De Germanen noemden deze mensen 'walh', wat (vermoedelijk) zoiets betekende als 'buitenlanders', '(de) anderen' of 'anderstaligen'. De precieze betekenis is verloren gegaan, maar er zit geen negatieve klank aan de term.

Als je vervolgens cartografisch om je heen kijkt, dan ontdek je overal de restanten van deze Germaanse kijk op de wereld. In België is het taalprobleem zelfs nu nog overduidelijk, want de Vlamingen en de Walen willen elkaar maar niet verstaan. De Walen in Wallonië hebben dus een naam gekregen, waarvan de betekenis 'buitenlanders' of 'anderstaligen' is. Daarmee blijk je dus buitenlander in je eigen land te zijn.

In Wales hebben de inwoners het probleem omgedraaid. De Engelsen noemen het land en de inwoners Wales en Welsh, maar ze noemen zichzelf Cymry. De naam voor Wales in hun eigen taal is Cymru, dat afgeleid is van het Oudbritse woord combrogi, wat 'landgenoten' betekent. Ten zuiden van Wales vinden we Cornwall, wat een samenvoeging is van Cornisch Wales. Ook daar bleken de Kelten dapper weerstand te bieden aan de Romeinen en later de Angelsaksen.

Frankrijk werd lang geleden door de Romeinen Gallië genoemd. Omdat de 'g' en de 'w' nogal eens van plaats verwisselden, ontdekken we dat de benaming Gallië door de Romeinen is geleend van de Frankische naam voor het land Walha(land). In Noord-Spanje komen we Gallicia tegen, ook al weer een land van mensen met een vreemde, onverstaanbare tongval, waar de Kelten lang tegenstand boden.

Verdeeld tussen Polen, Wit-Rusland en de Oekraïne ligt de landstreek Galicië. Uit de naam kunnen we opmaken dat het eveneens een gebied was dat door Keltische stammen werd bewoond.

En als we vandaar verder zuidwaarts gaan, komen we aan in het huidige Roemenië, dat uit de oude vorstendommen Moldavië en Walachije bestaat. Herken je de 'walh' in Walachije?

Semi-nomadische, dialectisch Roemeens-sprekende schaapherderspopulaties op de Balkan staan bekend als 'Vlachen'. De Vlachen, ook bekend als Walachen of Balkanroemenen, vormen een verzameling minderheidsvolken op de Balkan die gemeen hebben dat ze varianten van het Roemeens spreken en die dus onverstaanbaar voor Germanen waren.

En als we onze reis voortzetten en de Dardanellen oversteken naar het tegenwoordige Turkije, ontdekken we dat een gebied in de centrale hooglanden ooit bekend stond als Galatië – het land van de Galliërs. Ook dit waren Kelten.

Terug naar de walnoot
De walnoot kreeg zijn naam omdat de Romeinen hem meenamen naar de Lage Landen aan de zee. De Romeinen noemden de walnoot zelf nux juglans. Het woord juglans verwijst specifiek naar de walnootboom en is afgeleid van Iovis glāns ('Jupiter's eikel'). De walnoot in de Romeinse mythologie werd namelijk geassocieerd met de god Jupiter.