De eerste gehaktballen
De eerste gehaktballen werden gemaakt van kalfsgehakt, gekneed met in melk geweekt brood of een verkruimelde beschuit, twee eieren, zout, peper en nootmuskaat. Het toevoegen van brood of beschuit leverde immers extra volume op en dus werd de gehaktbal per bal goedkoper voor de kinderrijke gezinnen. Onze vaderlandse gehaktbal wordt in veel huishoudens nog steeds gemaakt van gekruid half-om-half gehakt met een verkruimelde beschuit.
Het is niet duidelijk waarom de gehaktbal rond de eeuwwisseling (die van 1799 naar 1800) in Nederland werd geïntroduceerd. Misschien was er toen net een middenklasse ontstaan die te rijk was voor orgaanvlees, maar nog te arm was om iedere dag vlees op tafel te kunnen zetten. Een andere mogelijkheid is dat de gehaktbal het land is binnengemarcheerd met de Franse soldaten toen Nederland tussen 1795 en 1810 bezet was door de troepen van Napoleon (1769-1821). De Franse versie van de gehaktbal werd en wordt een boulette ('kogeltje') genoemd.
Köfte
Ook in het gebied rondom Middellandse Zee bestaan gehaktballen, al zijn ze soms wat meer exotisch gekruid. Köfte is de Ottomaanse variant van 'onze' gehaktbal. Ze wordt gemaakt van gehakt, broodkruimels, eieren, uien en diverse specerijen. Iedere familie heeft zijn eigen recept.
In het Perzisch verwijst de letterlijke naam van het gerecht naar de bereidingswijze van de ingrediënten en niet naar het voedsel zelf. Het Perzische werkwoord kuftan betekent namelijk 'vermalen' of 'verpulveren'. Köfte zou oorspronkelijk populair zijn geworden als methode om overtollige stukjes vlees te gebruiken, maar evolueerde tot een van de beroemdste gerechten van het Ottomaanse Rijk.
Dat Ottomaanse Rijk - ook wel gemakshalve het Turkse Rijk genoemd - had het begerige oog laten vallen op grote delen van Noord-Afrika en Europa. Pas in 1529 konden de Ottomaanse troepen bij Wenen een halt worden toegeroepen. Daarna verpieterde hun rijk langzaam tot de huidige Turkse grenzen. Maar overal lieten de Ottomanen hun culinaire sporen achter en ook köfte bleek een populair gerecht te zijn in Griekenland, Albanië en de rest van de Balkan. Zelfs in Marokko bestaat nog een variant, de kefta.
Een Griekse tragedie
In Griekenland heet het gerecht keftéthes[1]. Er bestaat echter ook een variant die men soutzoukakia Smyrneika ('gehaktballen uit Smyrna') noemt. Culinaire historici denken dat dit laatste gerecht pas in Griekenland arriveerde nadat vele ontheemde Grieken uit Turkije moesten vluchten na de verwoesting van Smyrna (nu Izmir) in 1922[2].
De Albanese qofte is weer een iets andere variant. In de meeste gevallen wordt qofte gemaakt van rundergehakt, al bestaan er versies van lam, kip of zelfs groente.
Ingrediënten:
- 1.5 kilo rundergehakt
- twee eieren
- één eetlepel extra vierge Aljeta olijfolie
- één bosje peterselie, fijngehakt
- acht blaadjes munt, fijngehakt
- één rode ui, fijngesneden
- halve kop broodkruimels (of twee sneetjes oud brood, fijngesneden)
- vijf teentjes knoflook, fijngesneden
- halve eetlepel Aljeta zeezout
- halve theelepel peper
Bereiding:
- Meng in een kom het gehakt met alle andere ingrediënten.
- Bedek de kom met folie en laat deze een uurtje in de koelkast staan om de smaken goed op elkaar in te laten werken.
- Verhit in een koekenpan een paar eetlepels extra vierge Aljeta Albanese olijfolie.
- Maak kleine ballen van het gehakt en bak deze in de koekenpan.
- Serveer met een frisse salade (of ieder ander gerecht waar je in Nederland ook gehaktballen bij zou eten).
Koop je Aljeta Albanese extra vierge olijfolie hier.
[1] George Calombaris: Greek Cooking from the Hellenic Heart – 2015
[2] Giles Milton: Paradise Lost: Smyrna 1922 - 2008
Geen opmerkingen:
Een reactie posten